Caravaggio, Judith Beheading Holofernes,1598–1599 ya da 1602 (Resim 1)
Gentileschi, Judith Slaying Holofernes, 1612–1613 ( Resim 2)
Gentileschi, Judith Beheading Holofernes, 1620–1621 (Resim 3)
Burada iki aynı sahnenin iki muhteşem sanatçı tarafından ele alınmış versiyonlarını görüyoruz. İlk görsel, Michelangelo Merisi da Caravaggio'nun "Judith, Holofernes'in Başını Keserken", 1598-1599 Barok Dönem. Galleria Nazionale d'Arte Antica Tuval Üzerine Yağlı Boya. İkinci örnek ise Caravaggio’nun takipçisi ve dönemin kadın ressamlarından olan Artemisia Gentileschi'nin "Judith, Holofernes'in Başını Keserken", 1612-1621. Barok Dönem. Uffizi Galerisi, Floransa, Tuval Üzerine Yağlı Boya.
Artemisia Gentileschi’nin kanlı şaheseri “Judith Beheading Holofernes”in (Judith Holofernes’in Başını Keserken) feminist sanat tarihinde ayrı bir yeri vardır. Artemisia Gentileschi bu konuyu defalarca çizmiştir. Artemisia Gentileschi, Caravaggio'nun hayrandır ve dönemin en ünlü kadın sanatçısıdır. Otobiyografik ve feminist okumalara açık olduğu için bugün daha da dikkat çekicidir. Resimin hikayesi Asurların, Yahudilerin yaşadığı yeri işgal etmesiyle başlıyor. Yahudiler bir şekilde karşı gelmek ve Asurları yenmek istemektedirler. Bunu en çok isteyenlerden biri de dul Judith’dir. Genç ve güzel bir kadındır. Fazla kan dökmeden Pagan Asurları topraklarından atmak için her şeyi yapabilecek bir kadın... Judith kısa süre içinde Yahudilere ihanet ediyor gibi yapıp Asurlara yakınlaşmaya başlar. Bu yakınlaşma kısa sürede hızlanır ve yaşlı hizmetçisi Abra ile birlikte Asur kampına girmeyi başarır. Asurların Generali Holofernes’e yakınlaşmak için İsrailoğulları hakkında gizli bilgiler vereceğini söyleyen Judith Genarali de etkilemeyi başarmıştır. Bu etki kısa sürede güçlenir ve Holofernes Judith’e aşık olur. Sonunda bir gece büyük bir ziyafet verilir ve Holofernes gece çok sarhoş bir şekilde çadırına döner. Judith ise hizmeçisi Abra ile gece çadıra girerek Holofernes’in kafasını keser. Amacı Asurları korkutmak ve kaçmalarını sağlamaktır.
Güçlü ve emin kadın karakterleri ve Judith figürünü sıkça kullanan Artemissia Gentileschi’nin hikayesine gelecek olursak: Barok Döneminin en güçlü ressamı olan Artemissia Gentileschi, ressam Orazio Gentileschi’nin kızıdır. Bu sebeple küçük yaşlardan itibaren resim ile iç içe büyümüştür. Babasının ise en çok hayranlık duyduğu ressam Caravaggio’dur. Babası Artemissia’yı desteklemiş, kadın ressamları kabul eden bir okul bulamadığı için kızını eski dostu Agustino Tassi’nin atölyesine göndermiştir. Fakat Artemissia, bu atölyede Tassi ve onun arkadaşı Cosimo Quaris adında bir adam tarafından tecavüze uğramıştır. Orazio, Tassi’yi ‘tecavüz ve evlerinden bir tablo çalmak’ suçları sebebiyle dava etmiş ancak Tassi’ye sadece Roma’dan sürülme cezası verilmiştir. bir rivayete göre kendisine tecavüz eden kişiye açtığı davada doğru söylediğini kanıtlamak için kendisine işkence yapılmasını kabul etmiş ve bu süreçten başarıyla çıkmıştır. Günümüze de ulaşan mahkeme kayıtlarından öğrenildiğine göre, yedi ay süren dava boyunca Artemisia mahkeme heyetinin aşağılamalarına maruz kaldı; mahkeme salonunda bekaret kontrolünden geçirildi; suçlamalarından vazgeçmesi için kendisine işkence yapıldı; ama yine de iddialarından vazgeçmedi. Agostino Tassi ise bu durumdaki bütün erkekler gibi suçlamaları reddetti; kızın sayısız erkekle ilişkisi olan hafif bir kadın olduğunu ileri sürdü; ailesini de ağır bir dille suçladı; ifadesini yalancı şahitlerle de destekledi, öyle ki iddiaları karşısında yargıçlar bile tepki gösterdi; baba Orazio yalancı şahitleri de ayrıca dava etti. Aynı zamanda Agostino'nun daha önce de tecavüz suçundan hüküm giydiği, evli olduğu, karısı uzun süredir kayıp olduğundan kadını öldürtmesinden kuşkulanıldığı, baldızını da iğfal ettiği ortaya çıktı. Sonunda Tassi birkaç ay hapis ve Roma'dan uzaklaştırılma cezası aldıysa da bu ceza tam anlamıyla uygulanmadı, adam kısa sürede hapisten çıktı, yine Roma'da kalıp çalışmaya devam etti. Bütün tecavüz davaları gibi bu dava da suçludan çok kurbana zarar vermiştiArtemisia tecavüzcüsünü öldürmeye kalkmış ancak sadece adamın göğsüne bir çizik atabilmiştir. ardından olay mahkemeye yansımış ancak tecavüzcü ufak bir ceza alarak olaydan sıyrılınca Artemisia hıncını başka bir yolla almaya karar vermiştir.
Zaten kadın ressam olmanın zorluklarıyla mücadele ederek adını duyurmaya çalışan Artemissia hakkında dedikodular gittikçe artmış, toplum tarafından mağduru olduğu suçun faili gibi yargılanmıştır. Dedikoduların önünü almak için babası Artemissia’nın bir an önce evlenmesini istemiş ve sonunda Piero Antonio Satiattesi ile evlenmiştir. Artemissia ve eşi dedikodulardan uzaklaşmak için Floransa’ya yerleşmiştir. Artemissia burada eğitimine ve resme devam etmek istemiştir. Çok kısa bir sürede resimleri Medici ailesinin bile dikkatini çekmiştir. Hem soylu ve zengin ailelerden resim siparişleri almış hem de Floransa Desen Akademisi’ne girmek için çabalamıştır. Artemissia, bu akademiye giren ilk kadın ressam olmuştur. Floransa, Roma, Cenova, Venedik ve yaşadığı diğer yerlerde adından söz ettiren sanatçı çok büyük başarılara imza atmıştır. Barok Döneminin en önemli sanatçıları arasına imza atmış ve aralarından sıyrılan resimler yapmıştır.
Artemisia Gentileschi “Judith Beheading Holofernes”in ilk iki başlıca versiyonunu 1611-12 yıllarında yaşadığı cinsel saldırının hemen ardından çizmiştir(Resim 2). Roma’da muhtemelen Caravaggio'nun Judith beheading Holofernes tablosunu görmüştü(Resim 1) ancak Artemisia kendi tablosunu yapacaktı. Yaygın görüşe göre tablosunda Judith'i birebir şekilde kendisi olarak, Holofernes’i de tecavüzcüsü Agostino Tassi olarak çizer. Tabloda büyük bir soğuk kanlılıkla ve hatta hafiften zevk alan bir şekilde Judith ,Holofernes’in boğazını kesmektedir. Böylece ibreti alemlik bu tabloda Judith olarak görünen Artemisia'nın acısı, bu resme her bakan tarafından hissedilecek ve bu hisle Holofernes’e dolayısıyla Agostino Tassi’ye acımayacaktı. Çünkü herkes hikayeyi biliyordu.. Tablonun yapılmasından kısa bir süre sonra Agostino Tassi artık onursuz bir adam olarak anılacaktı. Adalet onu aklamıştı ama etrafındakiler bu konuda pek emin değildi. Onurunu kaybeden bir kadına karşılık onurunu kaybeden bir adam . Resimlerde Judith ve hizmetçisi Abra, kan ve vahşet içinde resmedildi. Ama unutmamak gerekir ki saldırının haricinde de Barok dönem sansürlenmemiş şiddetin altın çağıydı. Babasının arkadaşı Caravaggio onu şüphesiz oldukça etkilemişti. Öyle ki resmin ilk versiyonu 1800’lerde yanlışlıkla Caravaggio’ya atfedilmişti.
Burada Judith, Holofernesin kafasını onun kendi kılıcı ile keserken, yardımcısının da adamı zapt etmek için nasıl yardım ettiğini görüyoruz. İki kadın da çok kararlı yüz ifadelerine sahipler. Bu da resmin gücünü arttıran önemli detaylardan biri. Ayrıca Caravaggio’nun resimlerinde görmeye alışık olduğumuz güçlü bir gölge ışık oyunu sahneyi daha çarpıcı hale getiriyor ve figürlerin form bütünlüğünü bozuyor.
Yani hiç bir figür, bu ışık gölge yüzünden tam olarak gözükmüyor. Sadece gölgeler içinde debelenen figürlerin ışığa çıkan parçalarını görüyoruz. Artemisia’nın Judith figürünü ve bu sahneyi sıkça ele alması, yaşadığı tecavüzün psikolojik bir travması olarak yorumlanmıştır.Sıkça işlediği bu sahnelerin farklı bir versiyonunda ise ‘anı’ vermek yerine, olayın sonrasını gösterir(Resim 4). Ayrıca diğer resimlerde ışığın kaynağı belli değilken burada ışığın kaynağı mumdur. Judith elini mum ışığına uzattığı için, elinin gölgesi yüzüne vurmuş ve yüzü zar zor seçilmektedir. Ayrıca Artemisa’nın Judith figürünü yaparken kendi görüntüsünden esinlendiğine dair yorumlar vardır.
(Resim 5)
Self-Portrait as the Allegory of Painting,Artemisia Gentileschi, 1638–1639 .(Resim 5)
1620 yılında yaptığı versiyonunda (Resim 3) Judith aktif ve savaşçı rolündeydi. Onun Artemis olarak çizildiğinin en büyük kanıtıysa kolundaki bileklikti. (Resim 6)
(Resim 6)
Av ve avın bakire tanrıçası, Meryem Ana prototipi burada hem Judith’in hem ressamın yansıması oldu. Ressamın ismi Artemisia’nın da Artemis’ten geldiği düşünülürse bu okumaların ne kadar doğru olduğu bir kez daha ispatlanıyor.
Resim 7
Kafa kesme sahnesinde etrafa saçılan kanın yayılımı gerçek bir cinayet sahnesiyle aynı. Bunu ona öğretense 1614’te taşındığı Floransa’da tanıştığı ve arkadaş olduğu, o yıllarda kaçış yörüngesini keşfeden Galilei. Yani Holofernes’in boynundan fışkıran kanın formülü Galilei’den… (Resim 7)
Resim 8: Artemisia Gentileschi, Judith ve Yardımcısı Holofernes’in Başı ile, 1625, Tuval Üzerine Yağlı Boya, 184 x 141 cm, Detroit Sanat Enstitüsü, ABD
Sıkça işlediği bu sahnelerin farklı bir versiyonunda ise ‘anı’ vermek yerine, olayın sonrasını gösterir. Ayrıca diğer resimlerde ışığın kaynağı belli değilken burada ışığın kaynağı mumdur.Judith elini mum ışığına uzattığı için, elinin gölgesi yüzüne vurmuş ve yüzü zar zor seçilmektedir.(Resim 8)
Kaynakça:
Sanatın Öyküsü, E.H. Gombrich, Remzi Kitabevi
Uygarlığın Ayak İzleri Rönesans’tan Barok Dönem’e Sanat Dehaları, Celil Sadık, Epsilon
Barok Resim ve Heykel Sanatı , E.H. Gombrich
Mitoloji ve İkongrafi Victor Tapie, Barok
http://www.sanatatak.com/view/gentileschi