Yunan mitolojisinde yeryüzünün simgesi olan ve 'Doğa Ana' olarak bilinen Gaia ile suların tanrısı Pontus’un kızları Medusa ,Stheno ve Euryale birer canavar (Gorgon) olarak dünyaya gelmemişlerdir. Aksine güzellikleriyle dikkat çeken genç kızlardır. Özellikle MedusaTanrıları bile kendilerineaşık edecek büyüleyiciliktedir.Medusa ve kardeşleri,Tanrıça Athena’nın (Zeus’un en çok sevdiği kızı) tapınağında ibadet eder. Deniz Tanrısı Poseidon,Medusa'nın güzelliğine kapılır ama karşılık bulamaz. Athena’nın tapınağına giderek zavallı Medusa'ya zorla sahip olur. Kendi tapınağındaki bu rezaleti öğrenen AthenaPoseidon'a aşık olduğu için bu olayı hazmedemez büyük bir kıskançlığa ve öfkeye kapılır. Athena lanetiyle, Medusa’yı yılan şeklinde saç telleri, dışarı sarkan dili, kocaman dişleri ve bakan kişiyi taşa çeviren gözleri olan bir canavara dönüştürür. Hırsını yenemeyen tanrıçanın gazabından Medusa’nınkız kardeşleri de nasibini alır ve onlar da benzer birer canavara( Gorgon) dönüştürülür.
Kız kardeşler 'Gorgonlar' olarak bilinmeye başlanır.Medusa’nın diğer iki kız kardeş Sthenno ve Euryale’denfarkı ,ölümlü olmasıdır. (Resim:1)
(Resim:1)3 kız kardeş olarak bilinen Gorgonlar: Medusa,Stheno ve Euryale
Medusa’ya dair ünlü mitolojik öykülerden biri de Perseus'la olan serüvenidir:
Sadece bir kahraman Gorgonlarla yüzleşebilecek kadar cesurdur: Danae ve Zeus'un çocuğu olan yarı tanrı Perseus.Seriphos KralıPolydektes, Danae'ye âşık olur ve Perseus'tan kurtulmak ister. Medusa’nın başını getirmesini emreder.
Hermes ve Athena, Perseus’a destek çıkar! Onu, çeşitli silahlarla donatırlar. Tanrı Zeus, kılıcını, Hades görünmezlik miğferini, Hermes, kanatlı sandaletlerini, Athena da aynalı kalkanını Perseus’a ödünç verir; Perseus, Medusa’nın mağarasına vardığında uyuyan Medusa’yı aynalı kalkanından izleyerek ona yaklaşır ve Zeus’un kılıcıyla, tek hamlede Medusa’nın başını keser... Akan kandanPoseidon‘dan olan iki çocuğu kanatlı at Pegasos ile Hrisaordoğar.Pegasus veHrisaor,Medusa’nın gövdesinden dışarı fırlarlar, belki de bu şekilde Medusa’nıniçselliği ölümle, uçan atlar olarak özgürleşir.( Resim:2)
Resim2 : Hrisaor ve Pegasus'unMedusa'nın kanından doğuşu
Medusa’dan sıçrayan kan damlaları Libya çöllerine düşer ve birer yılana dönüşürler. Bu yılanlar dünyanın en zehirli yılanlarıdır. Belki de o zamandan bu yana Medusa’nın saf halini kirleten ve suçsuz yere ölümle cezalandıran Tanrılardan, insanlar üstünden öç alan yılanlar olmuşlardır.Perseus kendisine bakanı taşa çeviren GorgoMedusa’nın kellesini büyülü heybesine yerleştirir.Öteki iki kız kardeş Gorgo'dan da görünmezlik şapkasını takarak kurtulur. Kanatlı sandaletleriyle uçarak oradan ayrılır.( Resim: 3)
Resim 3: Medusa'nın başını tutan Perseus, BenvenutoCellini, LoggiadeiLanzi, Floransa; İtalya
Perseus’unSeriphos’a dönüşü annesi Danae’nin de kurtuluşu olur. Fakat Kral PolydektesDanae’yi rahat bırakmamaktadır. Perseus, Medusa’nın başını göstererek Polydektes’i ve arkadaşlarını taşa çevirir. İki damla kanını Kral Erichthonius’a hediye eder. Bu iki damla kandan biri öldürücü zehirdir, diğeri ise panzehiridir ve tüm hastalıklara deva olmaktadır.( Anadolu efsanesi Şahmeran ile büyük benzerlik vardır)
Perseus'un bu zaferinden sonra Athena ise Medusa’nın derisini yüzüp Aegis’in(kalkanın) süsü yapar.( Çünkü başı kesilse bile gözleri ile taşa çevirebilir). Tasvirlerinde genellikle baştan aşağı silahlı, başında miğfer; sol elinde, ortasında Medusa’nın başı bulunan bir kalkan; göğsünde yine Medusa başlı bir zırh bulunur.( Resim: 4)
Resim 4 : Athena
Medusa’nın kesik başı ,Michelangelo Merisi ( Michele Angelo Merigi veya Amerighi ) da Caravaggio’nun eserinde de görünmektedir.Perseus kendisine bakanı taşa çeviren Medusa’yla göz göze gelmemek için Athena’nın verdiği kalkanı ayna olarak kullanıp Medusa'nın kafasını kesmeyi başarmıştır. Caravaggio’nunMedusa’sı da Perseus‘un kalkanına yansıyan görüntüsüdür. Ressam dışbükey bir yüzey kullanarak resme bakanların Medusa’nın kalkana yansıyan yüzünü gerçekten gördüklerini hissettirmek ister.( Resim:5 )
Resim:5Medusa, 1598, Tuval üzerine yağlı boya, Çap 58 cm, Uffizi Gallery, Florence, İtalya.
Caravaggio atmosfer yerine kanlar içinde kendi ölümüne şaşırmış kesik ama canlı başa odaklanmayı tercih etmiştir. Özenle resmettiği saçlardaki yılanlardan oluşan öbeği kıvrık ve hareketli betimlemiştir. Caravaggio, resminde, Medusa'nın korkunç bakışlarına karşı bağışıklığını göstermenin bir yolu olarak, Medusa'nın yerine kendi yüzünün bir otoportresini tasvir etmiştir. Medusa’nın yaşam ve ölüm arasındaki o kısa anını korku dolu ve şaşkın bir yüz ifadesiyle yansıtmıştır.Caravaggio, bu resim için temel olarak kavak ağacından yapılmış dairesel bir kalkan kullanmıştır.Caravaggio'nun tuval olarak dışbükey bir kalkan kullanma fikri, onu Perseus'un bakış açısından boyamaktı - örneğin Medusa'nın yansıması, onu öldürmeden hemen önce kalkanında belirdi. Kafa kesme fikri, Caravaggio tarafından çok sık resmedilen bir görüntüdür ve Judith'inHolofernes'in Kafasının Kesilmesi(Ocak sayısında bu resimi yazmıştım) , David'in Goliath'ın Başı ile David ve Vaftizci Yahya'nın Başının Kesilmesi gibi sanat eserlerinin çoğunda ortaya çıkma eğilimindedir .
Caravaggio'nun eseri, işkence ve şehitlikle ilgili sahnelerin tasviri yoluyla görsel bir araç olarak tasvir edilir. Her sanatçı kendi eserlerinde kendini yansıtır. Bununla birlikte, Caravaggio'nun karanlık ve gizemli doğası, resimlerinde belirgindir ve gösterilmiştir.(Başka bir yazıda Caravaggio’nun kavga, dövüş, cinayet ve sürgün dolu yaşantısını ele alabiliriz.)
Tarih boyunca resimler, heykeller, kitaplar Medusa’ nın öldürülmesini defalarca tasvir etmiştir. Fakat İtalyan Sanatçı LucianoGarbati, tarihin bu sorgulamasız tavrını tamamen yıkıpMedusa’nın elinde tuttuğu Perseus’un kafasıyla yepyeni bir hikâye yaratmıştır. Bu heykele göre Medusa galip/ öldüren, Perseus ise öldürülen tarafta. LucianoGarbati’ nin 2008 yılında yaptığı bu heykel dünyada büyük bir ses getirmiş ,tecavüze uğrayan ve "canavar' ilan edilip öldürülen Medusa'nın tasvir edilen heykeli Newyork Ceza Mahkemesi girişinde sergilenmeye başlanmıştır.(Resim :6)
Resim :6 LucianoGarbati,Perseus Başlı Medusa , 2008 , Manhattan
Yararlanılan Kaynaklar;
Cömert, B., (1999). Mitoloji ve İkonografi, Birinci Baskı, Ayraç Yayınevi, Ankara.Erdoğan, C.E., (2015).
Erhat, A., (2001). Mitoloji Sözlüğü, Onuncu Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul.
Der: Bonnefoy, Y., (2000). Mitolojiler Sözlüğü, Cilt II, Birinci Baskı, Dost Kitabevi, Ankara
"Medusa: Yılan Saçlı Gorgonun Gerçek Hikayesi." Yunan MitolojisiSanatın Büyük Ustaları Caravaggio, Birinci Baskı, Hayalperest Yayınevi, İstanbul.
Howard, A., (2017). İşte Caravaggio, Birinci Baskı, Hep Kitap, İstanbul.
Puttfarken, Thomas (2007). "Caravaggio ve Şiddetin Temsili". Umeni / Sanat